PublikacjeDla seniora

„ZIELONA” TERAPIA

Hortiterapia to terapia ogrodem ( ogrodoterapia), która poprawia psychiczny i fizyczny stan człowieka w każdym wieku oraz wspomaga tradycyjne metody rehabilitacji.  

Zajęcia z ogrodoterapii  są prowadzone  w domach opieki, w szpitalach , hospicjach,  ośrodkach uzależnień, więzieniach, szkołach, ogrodach botanicznych.

Ogród terapeutyczny (sensoryczny)  to specjalnie miejsce, które ma na celu wspomaganie terapii i wykorzystanie leczniczych właściwości natury.

Ogród ma wpływ na wszystkie zmysły:

• Zmysł dotyku: różne faktury roślin, odczuwanie zmian w otoczeniu np. wiatr, mżawka.
• Zmysł wzroku: podziwianie kolorów występujących w ogrodzie i jego piękna
• Zmysł węchu: woń kwiatów
• Zmysł słuchu: szelest liści, szum wody, śpiew ptaków.

Przykłady roślin pobudzających  zmysły:

1. Dotyk: sasanka, rosiczka, dynia, słonecznik
2. Wzrok: nagietek, tulipan, niezapominajka, stokrotka
3. Węch: maciejka, groszek pachnący, lawenda, konwalia
4. Słuch: czarnuszka, osika, topola
5. Smak: warzywa, zioła, owoce, jadalne kwiaty (aksamitki, nasturcje, nagietki)

Różnorodność barw wpływa na nastrój człowieka. Barwy mogą uspokajać, pobudzać czy relaksować. Kolor buduje atmosferę ogrodu.

Najczęściej obserwowane konsekwencje psychiczne stosowania niektórych barw:

• Pomarańczowa: polepszenie nastroju
• Żółta: podwyższenie aktywacji
• Zielona: relaksacja
• Niebieska: orzeźwienie

Terapia ogrodem wspiera leczenie środkami farmaceutycznymi różnych chorób takich jak schizofrenia, depresja czy ADHD lub otępienie, autyzm, osób zmagających się z uzależnieniami, mózgowego porażenia dziecięcego.  

Korzyści z terapii ogrodem:

• Zachęcenie do interakcji społecznych
• Obniża ciśnienie krwi, wpływa na rytm pracy serca, normalizuje oddech
• Poprawa umiejętności radzenia sobie ze stresem i większa motywacja do działania
• Zmniejszenie lęku, stresu i napięcia
• Zwiększenie pewności siebie i optymizmu
• Pobudzenie zmysłów poprzez obserwację, dotykanie, degustację, pachnące rośliny
• Poprawienie koncentracji i zdolności do skupienia
• Nauka nowych umiejętności
• Poprawienie rozwiązywania problemów
• Ćwiczenie pamięci

W  tej terapii wyróżniamy czynny i bierny udział.

Czynny udział w hortiterapii polega na wykonywaniu typowych, lekkich prac ogrodowych obejmujących np.: sadzenie, podlewanie, wysiewanie nasion kwiatów, owoców, warzyw. W czasie przechodzenia hortiterapii pacjent bierze udział w koszeniu trawników, zbieraniu warzyw i owoców, które sam wyhodował. Hortiterapia czynna to również projektowanie i rozplanowanie pracy w ogrodzie czy szklarniach. Podczas tego rodzaju terapii pacjent może także nabyć nowe umiejętności, np. z zakresu tworzenia kompozycji kwiatowych oraz posiąść wiedzę na temat świata roślin.

Z kolei hortiterapia bierna polega na obserwacji roślin znajdujących się w ogrodzie, w szklarni. Osoba leczona używa wszystkich zmysłów celem lepszej koncentracji na roślinach, gdyż podziwia je, dotyka, poznaje ich zapach, słucha szumu drzew, smakuje owoców itp. Hortiterapia bierna jest prowadzona podczas długich spacerów w specjalnych ogrodach terapeutycznych. Tego typu ogrody są zaprojektowane w taki sposób, aby ułatwić osobie leczonej obserwację natury. Różnego rodzaju kwietniki, grządki, krzewy są specjalnie rozmieszczone, by ułatwić do nich dostęp także osobom niepełnosprawnym ruchowo, np. pacjentom na wózkach inwalidzkich. Wśród roślin stoją także ławki, na których osoba leczona może usiąść i kontemplować piękno natury bądź wykonywać zaplanowane wcześniej prace ogrodnicze.

Zastosowanie hortiterapii  w pracy z osobami starszymi

Wiele osób starszych  cierpi na niepełnosprawność ruchową dlatego duże znaczenie ma dla nich usprawnienie motoryki za np. za pomocą:

• spacerowania po ogrodzie
• ćwiczenia na trawniku
• ćwiczenia przy drzewie.

Wykonując prace ogrodnicze, osoba nie zastanawia się nad tym, że ćwiczy konkretne stawy, wzmacniają się osłabione mięśnie, rozciągają przykurcze, korygują wady i wzrasta wydolność organizmu.

Jak powinien wyglądać  ogród terapeutyczny (sensoryczny) ?

• Zamiast schodów powinny być pochylnie
• ścieżki jednokierunkowe mają minimalną szerokość – 1,2 m (dla osób poruszających się na wózku min. 1,7 m) a dwukierunkowe - 2 m
• posadzki powinny być wykonane z faktury chroniącej przed poślizgiem,
• nie ma roślin: trujących, kolczastych, parzących i podrażniających skórę oraz emitujących uczulające pyłki.
• Aby każdy mógł pielęgnować kwiaty trzeba je posadzić na podwyższonych rabatach albo zastąpić stołami kwiatowymi
• Najbezpieczniejsze są płyty z betonu o różnej fakturze, jej zmiany – wyczuwalne pod stopami i będące źródłem różnych efektów akustycznych – dostarczą osobom z wadami wzroku informacji o biegu alejki. Chodzenie boso pobudza znajdujące się w stopach receptory dotykowe, rozwija równowagę i koordynację wzrokowo – ruchową.
• Wskazane jest oczko wodne z kaskadą, zabezpieczone barierkami, ścienne źródełko, fontanna. Przydatne są karmniki i budki lęgowe dla ptaków, domki dla owadów, dzwonki wietrzne oraz tabliczki z nazwami roślin.
• Altany, tarasy, kąciki do relaksu powinny być łatwo dostępne i na tyle szerokie by umożliwić swobodne poruszanie się.

Elementy hortiterapii w miastach to: parki, skwery, zieleńce, ogrody działkowe, zieleń w biurach i mieszkaniach.

Ogrodoterapia to  połączenie przyjemnego z pożytecznym, ta forma terapii ma wielką przyszłość, wymaga jednak większej popularyzacji. 

Przykłady ogrodów sensorycznych  w Polsce :

• Muszyna
• Kraków
• Ruda Śląska
• Katowice
• Gdańsk

Autor: Ewa Zeler