Terapia zajęciowa. Gry i zabawy w pracy z seniorami - recenzja
Zalety książki Małgorzaty Kospin "Terapia zajęciowa. Gry i zabawy w pracy z seniorami". Mogę z całą odpowiedzialnością polecić książkę Małgorzaty Kospin do pracy z osobami starszymi. Autorka ukończyła pięcioletnie studia na kierunku Andragogika oraz podyplomowe studia z Organizacji Pomocy Społecznej na Uniwersytecie Łódzkim. Jest specjalistką w dziedzinie terapii seniorów, zajmuje się szkoleniami dla pracowników instytucji pomocy społecznej. Redaktor naczelna serwisu https://www.czas-seniora.pl/ksiazki/terapia-zajeciowa-gry-i-zabawy-w-pracy-z-seniorami Uczy terapeutów etyki postępowania terapeutycznego. Publikacja M.Kospin jest merytoryczna, dobrze napisana i łatwa w użyciu. Z pewnością sprawdzi się w pracy terapeutów, pedagogów, rodziców. Można powiedzieć, że jest nowością na rynku, gdyż napisana niezwykle przejrzystym językiem przedstawia trudne kwestie związane z terapią osób starszych. Można w niej znaleźć bardzo różnorodne scenariusze dopasowane do możliwości podopiecznych. Książka poprzedzona jest wstępem "Czym jest terapia?". Pojawia się odniesienie do fundamentalnej pracy K.Milanowskiej "Techniki pracy w terapii zajęciowej", w której pada bardzo istotne zdanie: "zajęcie jest najlepszym naturalnym lekarzem i podstawą szczęścia człowieka". M.Kospin przypomina, że w terapii zajęciowej istotna jest droga i codzienny trud, a nie sam cel. Każda osoba powinna być traktowana indywidualnie. W codziennej praktyce często o ty zapominamy.
Cele pracy z seniorami
Terapia zajęciowa jest istotnym elementem gerontologii. W XX wieku opieka nad osobami starszymi koncentrowała się na negatywnych skutkach starzenia, w tym stuleciu zwraca się uwagę na stały rozwój i niemalejący potencjał.
Jules Wiess, pionier terapii osób starszych, opisuje cele pracy z tą grupą pacjentów:
- odkryć na nowo międzyludzki i wewnątrz ludzki sens życia
- poprawić relacje i komunikację z innymi
- budować i zwiększać poczucie własnej wartości
- stymulować funkcjonowanie intelektualne, fizyczne i emocjonalne
- zrobić przegląd wydarzeń z przeszłości, pogodzić się samym sobą i dostrzec wartość własnych doświadczeń
- doświadczyć pełni własnego Ja poprzez realizowanie swojego potencjału i szukanie sensu życia
Celem terapii jest stwarzanie siebie, dochodzenie do podmiotowości. Według W. Karolaka nieważny jest obiekt, tworzenie dzieła sztuki czy bycie artystą, lecz człowiek, który poprzez praktyki arteterapeutyczne powinien odkryć swoją wartość i być zaradny życiowo. Uczestnik zajęć nie musi wykazywać talentu plastycznego, ważne jest jego zaangażowanie twórcze, ekspresja oraz katharsis, oczyszczenie z negatywnych emocji i zapomnienie o chorobie i swoim stanie. Jak trafnie zauważył A. Kępiński nie chodzi tutaj o formalną terapię zajęciową, ale samorealizację twórczą i dostrzeżenie „dzieła” przez terapeutę. Termin terapia pochodzi z języka greckiego i oznacza: opiekować się kimś, troszczyć się o kogoś, leczyć. Według K. Milanowskiej terapia to leczenie i usprawnianie za pomocą określonych czynności, zajęć czy pracy. Badaczka twierdzi, że „zajęcie jest najlepszym naturalnym lekarzem i podstawą szczęścia człowieka” . Praca i zabawa powinny przeplatać się. Dążyć należy, aby pacjent każde zajęcie wykonywał chętnie i z przyjemnością.
Wszystkie te wartości terapeutyczne są bliskie Małgorzacie Kospin.
Aby terapia stała się skuteczna warto przypomnieć sześć podstawowych elementów postępowania terapeutycznego:
⦁ Diagnoza terapeutyczna - określenie sprawności fizycznej, funkcji poznawczych, emocjonalnych i społecznych
⦁ Określenie szczegółowego celu terapii - uwzględnienie jego potrzeb i możliwości
⦁ Dobór metod i technik odpowiednich dla każdego uczestnika terapii
⦁ Planowanie - czas i częstotliwość zajęć; muszą być obiektywnie realne do wykonania
⦁ Prowadzenie terapii zgodnie z planem
⦁ Monitorowanie i (jeśli zachodzi taka potrzeba) modyfikacja planu
Arteterapia osoby starszej
Arteterapia osoby starszej posiada cel humanistyczny i antropologiczny, otwiera człowieka na „innego”, nadaje mu godność i sens życia.
Terapia zajęciowa według K. Milanowskiej to zespół określonych czynności o charakterze zajęć fizycznych i umysłowych, które mają na celu przywrócenie choremu sprawności fizycznej i psychicznej . Jest to leczenie za pomocą pracy. Pewne czynności i praca mogą mieć wartość kształcącą, wychowawczą i leczniczą. Terapia może oddziaływać ogólnie na sprawność fizyczną i psychiczną lub miejscowo na poprawę funkcjonowania. Obecnie dąży się do tego, aby osoba dotknięta chorobą nie pozostawała dłuższy czas bezczynna. W Polsce terapia zajęciowa była od wielu lat stosowana w lecznictwie psychiatrycznym. Oddziały terapii zajęciowej spotyka się w sanatoriach i ośrodkach rehabilitacyjnych oraz w szpitalach i klinikach. Terapia zajęciowa z punktu widzenia potrzeb chorego może spełniać następujące zadania:
- a) usprawniać fizycznie
- b) usprawniać psychicznie
- c) dać wytyczne co do wyboru zawodu.
Przez odpowiednio dobraną pracę dochodzi do akceptacji kalectwa. Dla wielu chorych sam fakt wykonywania pracy ma duże znaczenie, podnosi ich wartość w społeczeństwie. Zajęcie działa uspokajająco, usuwa lęk i rozmyślania nad przyszłością. Zajęcia źle dobrane mogą wywołać frustrację i bierność. Scenariusze w książce są dobrze skonstruowane, nie są zbyt trudne ani zbyt łatwe.
Książka M.Kospin jest podzielona na kilka części: zajęcia grupowe, zajęcia indywidualne, zajęcia indywidualne i grupowe, zajęcia ruchowe i relaksacyjne. Przeprowadziłam część ćwiczeń na studiach terapii zajęciowej na AHE w Łodzi, wywołały pozytywny odzew wśród prowadzącego i terapeutów. Zajęcia plastyczne zrealizowałam w Drugim Domu Pomocy Społecznej w Łodzi, pobudziły one podopieczne do działania, wywołały śmiech i dobry nastrój, zwiększyły ich kreatywność. Najbardziej podobał się kolaż, kompozycja plastyczna mój świat, moje marzenia, zajęcia z piłką. Osoby starsze wzbogaciły się intelektualnie i duchowo, praca Moje marzenia pobudziła je do wspomnień z dzieciństwa i młodości, u innych wywołała smutny nastrój, że nie mają już planów i perspektyw ale w miarę pracy nad techniką kolażu rozweselały się i zabierały do pracy twórczej. W wolnych chwilach same praktykowały nową dla nich technikę kolażu.
O książce "Terapia zajęciowa, gry i zabawy w pracy z seniorami"
Już pierwsze ćwiczenia zabawa z balonami, kolorowa muzyka, magiczna dłoń mogą sprawdzić się z podopiecznymi. Mają charakter relaksacyjny, pozwalają zapomnieć o chorobie i problemach dnia codziennego, wprowadzenie muzyki do technik plastycznych wzbogaca program. Działają na wyobraźnię, są treningiem antystresowym, budzą jak najlepsze skojarzenia.
Pomieszane bajki, historia mojego imienia uruchomiają procesy myślowe, pobudzają do nauki przez zabawę, motywują umysł do aktywności. Zintegrujmy się, imię i nastrój, pozwalają lepiej się poznać, przełamują samotność i bariery relacji, kompozycja mój świat moje marzenia wyzwalają wspomnienia z przeszłości, wprawiają w dobry nastrój, pozwalają na kontemplację minionych lat.
W części zajęcia indywidualne moją uwagę zwróciły Poezja i moja fantazja. Poezjoterapia osób starszych ciągle wymaga pogłębienia. Prowadząc biblioterapię na temat Szymborskiej widziałam ciągłą chęć czytania wierszy, rozmawiania o nich, interpretacji, osoby starsze trzeba tylko odpowiednio zachęcić i zainteresować poezją, wtedy chętnie tworzą wiersze, więcej czytają i rozwijają swój potencjał.
Osobiście mogę polecić ćwiczenia z ostatniej części książki: zajęcia ruchowe i relaksacyjne. Wiatr, piękna melodia, pióra na wietrze doskonale nadają się do terapii ruchem, zastępują trening progresywny, słoneczny dzień, czuję się świetnie we własnym ciele mają znaczenie ekspresyjne i terapeutyczne. Osoby starsze bardzo dobrze reagują na scenariusze z zakresu muzykoterapii, spokojne, refleksyjne, reminiscencyjne, a najbardziej są zadowolone, kiedy mogą przypomnieć sobie i zaśpiewać melodie z dawnych lat.
Książka M.Kospin jest ważną publikacją na rynku terapeutycznym, może być przydatna w pracy nie tylko z seniorami a z podopiecznymi, którzy pragną poprzez gry i zabawy wyrazić własne, często negatywne emocje, odreagować stres i aktywnie spędzić czas. Można odnaleźć w niej ćwiczenia arteterapeutyczne, elementy dramy, ćwiczenia ruchowe i relaksacyjne a także elementy biblioterapii. Książkę zamyka bogata bibliografia która może wzbogacić bibliotekę terapeutów zajęciowych.