REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW CZYLI GOŚCIEC
REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW CZYLI GOŚCIEC
Reumatoidalne zapalenie stawów (gościec) to przewlekła choroba o charakterze ogólnoustrojowym i dotyczy tkanki łącznej całego ciała. Istotą choroby jest proces zapalny, który rozpoczyna się wewnątrz stawu. Choroba przebiega z okresami zaostrzeń i remisji, wraz z jej rozwojem dochodzi do ograniczenia sprawności, z czasem do inwalidztwa.
W Polsce na RZS chorować może nawet 2% społeczeństwa. Pierwsze objawy choroby występują stosunkowo wcześniej, jednak największa zapadalność odnotowywana jest u osób między 40. a 50. rokiem życia.
Początkowe objawy reumatoidalnego zapalenia stawów są nieswoiste, przez co często bagatelizowane lub mylone z innymi schorzeniami. Stan podgorączkowy, osłabienie, spadek wagi, czy zmniejszenie apetytu to symptomy wielu dolegliwości, trudno więc od razu wiązać je z RZS. Prócz tego w początkowej fazie rozwoju mogą pojawić się mrowienia i drętwienia dłoni, zaburzenia w ukrwieniu palców, ich zaczerwienienie i rozgrzanie, czy większa wrażliwość na zimno. Na tym etapie niewielu pacjentów zgłasza się do lekarza. Dzieje się to dopiero, gdy wystąpi dokuczliwy ból.
Wszelkie niepokojące objawy należy skonsultować z lekarzem rodzinnym. Osoby, u których istnieje podejrzenie RZS powinny trafić pod opiekę reumatologa.
Diagnozę stawia się w oparciu o występujące u pacjenta objawy (wywiad lekarski i badanie fizykalne) oraz wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych. Wśród tych pierwszych lekarz może zalecić wykonanie poniższych badań krwi:
- Morfologia z rozmazem, wskaźniki zapalne CRP, OB., przeciwciała anty-CCP
- RF - czynnik reumatoidalny stwierdza się nawet u 80% na RZS, a także w przypadku innych schorzeń reumatycznych.
Ponadto w procesie diagnostycznym wykonuje się badania obrazowe, takie jak: zdjęcia RTG, rezonans magnetyczny, USG, tomografia komputerowa. Dzięki nim reumatolog może sprawdzić stopień zaawansowania choroby, obecność ubytków kostnych, czy zniekształcenie stawów przez chorobę.
Przyczyny RZS :
– obciążenie dziedziczne – istnieje predyspozycja do występowania RZS u osób blisko spokrewnionych, ale sam czynnik genetyczny nie wywołuje choroby
– defekt układu odpornościowego – prowadzi do błędnego rozpoznawania własnych tkanek jako „wroga” i produkowania autoprzeciwciał mających na celu ich niszczenie
– płeć – kobiety chorują około 3 razy częściej niż mężczyźni
– zakażenie – podejrzewa się rolę niektórych bakterii i wirusów w inicjowaniu odpowiedzi zapalnej
– palenie papierosów , stres, zapalenie przyzębia przez Porphyromonas gingivalis (bakterie)
Objawy RZS :
– Ból i sztywność stawów - najbardziej uciążliwe po obudzeniu się lub po okresie nieruszania, gdy dochodzi do nagromadzenia płynu zapalnego i obrzęku tkanek; charakterystyczna jest sztywność poranna, która w RZS trwa zwykle ponad godzinę
– obrzęk – jest wynikiem rozrostu błony maziowej tworzącej tzw. Łuszczkę
– tkliwość stawu na ucisk – charakterystyczny jest na przykład bolesny uścisk dłoni przy podawaniu ręki choremu na RZS
– ograniczenie ruchomości – deformacja stawów
– Guzki reumatoidalne – bezbolesne guzki podskórne w okolicy łokci, stawów rąk i stóp
– Zmiany w układzie krążenia – zapalenie osierdzia (w późnym okresie choroby), zmiany w mięśniu sercowym i na zastawkach (guzki reumatoidalne, kardiomiopatia czyli grupa chorób mięśnia sercowego), nadciśnienie płucne, miażdżyca i incydenty zakrzepowo-zatorowe
– Zmiany w układzie oddechowym – zapalenie opłucnej (wysięk często niemy klinicznie), guzki reumatoidalne w płucach (mogą ulegać zwłóknieniu, zwapnieniu lub zakażeniu), zarostowe zapalenie oskrzelików i włóknienie płuc
– Oczy – suche złuszczające zapalenie rogówki i spojówek w przebiegu wtórnego zespołu Sjögrena, zapalenie twardówki i nadtwardówki
– Inne – zapalenia naczyń zespól cieśni nadgarstka, ucisk korzeni nerwów rdzeniowych, powiększenie śledziony
Aby ułatwić lekarzom rozpoznawanie tej choroby w 1987 roku Amerykańskie Towarzystwo Reumatoidalne opracowało kryteria przyjęte na całym świecie według których stawia się diagnozę. U pacjenta muszą wystąpić jednocześnie przynajmniej 4 objawy: ból i obrzęk symetrycznych stawów dłoni, utrzymująca się co najmniej 6 – 8 tygodni, poranna sztywność stawów, podwyższone wyniki badań laboratoryjnych i zmiany widoczne na zdjęciach RTG. Wtedy niemal ze stuprocentową pewnością można stwierdzić RZS. Ale, gdy wystąpią np. tylko dwa, też nie można wykluczyć tej choroby.
Częstość zajmowania przez RZS poszczególnych stawów:
- staw skroniowo – żuchwowy 30 %
- staw barkowo – obojczykowy 50 %
- staw ramienny 60 %
- staw mostkowo – obojczykowy 30 %
- staw łokciowy 50 %
- staw biodrowy 50 %
- staw nadgarstkowy 80 %
- staw śródręczno-paliczkowy, staw międzypaliczkowy bliższy 90 %
- staw kolanowy 80 %
- staw skokowy 80 %
- staw śródstopno - paliczkowy 90 %
Charakterystyczne jest symetryczne zajęcie stawów. W zajęciu stawów dłoni i nadgarstka dochodzi do deformacji palców i ich wychylenia w stronę łokciową (małego palca).
Stosuje się leczenie:
- niefarmakologiczne:
zaopatrzenie ortopedyczne (ortezy)
- fizykoterapia: naświetlania, nagrzewania, okłady parafinowe, leczenie ultradźwiękami, masaże
- kinezyterapia (leczenie ruchem) – pomaga utrzymywać sprawność ruchową
- w okresie zaostrzeń zaleca się krioterapię (leczenie zimnem)
- farmakologiczne: leki stosowane w celu zwalczenia bólu, czyli niesterydowe leki przeciwzapalne; leki, które hamują rozwój choroby; przeciwciała
- operacyjne: synwektomia – usunięcie zmienionej zapalnie błony maziowej, endoprotezoplastyka stawu – wymiana zniszczonego stawu na sztuczny.
W leczeniu można korzystać z:
- kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe, kąpiele solankowe, okłady z pasty borowinowej
- termoterapia, magnetoterapia, Shiatsu
- elektroterapia (jonoforeza z leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych);
- refleksologia, chiropraktyka, osteopatia, homeopatia, hydroterapia, naturopatia
- psychoterapia, aromaterapia, akupunktura i akupresura
- medytacja, terapia relaksacyjna, wizualizacja
Domowe sposoby leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów to m.in. stosowanie odpowiedniej diety oraz leczenie ziołami. W leczeniu RZS stosowane są zarówno okłady, jak i napary z ziół.
Zioła i rośliny stosowane w leczeniu RZS:
- gorczyca biała, wiązówka błotna, arnika górska, wierzba biała, kora wierzby, ziele angielskie
Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów powinna być bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 (korzystnie wpływają na kondycję stawów). Jadłospis warto wzbogacić o produkty bogate w kolagen i wapń (RZS zwiększa ryzyko osteoporozy). Dieta osób z RZS powinna być oparta na warzywach i owocach, należy dostarczać produkty bogate w potas (np. soki: z marchwi, pomarańczowy, pomidorowy, czerwonej porzeczki), a ubogie w sód (unikać soli kuchennej) oraz kontrolować wartość energetyczną posiłków, zapobiegając nadwadze i otyłości.
Produkty zalecane w RZS:
- morskie ryby ( śledź, makrela, łosoś tuńczyk) oliwa z oliwek, pełnoziarniste pieczywo, orzechy włoskie i laskowe imbir, owoce jagodowe, brokuły, jarmuż, marchewka, sałata, szpinak
Sposoby radzenia sobie z bólem to np. okłady, wcierki, herbatki, kąpiel naprzemienna (ciepła woda, zimna i ciepła)
Występują 3 postacie choroby:
- Łagodna – występuje mało objawów i zazwyczaj choroba nie niszczy stawów lub uszkodzenia stawów są niewielkie.
- O zmiennym przebiegu – bez odpowiedniego leczenia dochodzi do zniszczenia wielu stawów i ich usztywnienia.
- Agresywna – ma szybki przebieg, zazwyczaj pacjenci poza stawami mają zajęte procesem zapalnym również inne organy i narządy.
ZALECENIA:
- stosować udogodnienia (np.: laski, otwieracze do słoików, sztućce z pogrubionymi rączkami, specjalne przybory do czesania, długi kij z chwytakiem na końcu), które umożliwiają wykonywanie tych czynności przez osoby z ograniczonymi ruchami w stawach
- zwiększenie aktywności fizycznej. Regularny ruch wzmacnia mięśnie, poprawia ruchomość stawów i zwiększa ogólną wydolność organizmu. Niemniej z ćwiczeń należy czasowo zrezygnować w momentach zaostrzenia objawów choroby. O dobór odpowiedniej aktywności najlepiej poprosić rehabilitanta.
Zalecane suplementy:
- Witaminy: B5, B6
- wapń z witaminą D
- olej rybny
Ważnym elementem terapii RZS jest stałe monitorowanie leczenia oraz cykliczne wykonywanie badań diagnostycznych i edukacja chorych.
Autor: Ewa Zeler