PublikacjeDla opiekuna

PROBLEMY ŻYWIENIOWE U OSÓB STARSZYCH

Czym jest dysfagia?

Dysfagia to zaburzenia połykania, które występują wśród osób starszych oraz chorych np. neurologicznie lub onkologicznie. To schorzenie może towarzyszyć w takich chorobach jak:

- udar

- choroba Alzheimera

- stwardnienie rozsiane

- rany i urazy głowy

- choroba Parkinsona

- choroba Huntingtona

- stwardnienie zanikowe boczne

- w chorobie onkologicznej: w trakcie radioterapii nowotworów w obrębie głowy i szyi oraz po onkologicznych zabiegach chirurgicznych guzów głowy i szyi.

Szacuje się, że 51% pacjentów z dysfagią cierpi z powodu zachłyśnięć – w tym około 20% rozwinie zachłystowe zapalenie płuc. Aż 75% pacjentów z dysfagią cierpi z powodu odwodnienia a 48% jest niedożywionych. Śmiertelność w tej grupie pacjentów na skutek powikłań związanych z dysfagią sięga 20%.

Przyczyny zaburzeń połykania, mogą występować pojedynczo lub w kombinacji:

1. Niedowład mięśni twarzy, języka, gardła, krtani, podniebienia
2. Ruchy mimowolne
3. Zaburzenia funkcji ruchowych – apraksja (niemożność wykonywania ruchów precyzyjnych, ruchy są niezgrabne, niepewne) i czuciowych – agnozja (zaburzona zdolność rozpoznawania znanych elementów otoczenia, brak zaburzenia części odbiorczej)
4. Zaburzenia czucia
5. Zaburzenia kontroli ośrodkowej:

• Zaburzony odruch połykania
• Koordynacja kolejnych faz połykania
• Koordynacja połykania z oddechem

Zaburzenia połykania mogą spowodować, że płyny, pokarmy, ślina zamiast trafić do przewodu pokarmowego (żołądka) dostaną się do układu oddechowego (płuc). To może wywołać zachłystowe zapalenie płuc, które jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonu u pacjentów z dysfagią.

Objawy świadczące o trudnościach z przełykaniem:

• Krztuszenie się/dławienie podczas połykania płynów lub pokarmów
• Kaszel utrzymujący się podczas posiłku lub po jego spożyciu
• Zmiana głosu po posiłku na charczący lub bulgoczący
• Po jedzeniu w ustach pozostają resztki posiłku
• Wolniejsze jedzenie posiłku
• Uczucie ucisku w klatce piersiowej
• Utrata masy ciała

 Do kogo należy zwrócić się o pomoc ?

• lekarza rodzinnego, który: przeprowadzi diagnostykę zaburzeń połykania, zaleci napoje i pokarmy łatwiejsze do połykania, zaleci niezbędne badania oraz sposób postępowania w przypadku zdiagnozowania dysfagii
• logopedy, który: oceni stan napięcia mięśni ust i gardła oraz zdolność do bezpiecznego połykania, pokaże ćwiczenia i pozycje umożliwiające łatwiejsze oraz bezpieczniejsze połykanie
• dietetyka, który: będzie monitorował masę ciała pacjenta, doradzi jak wzbogacić i urozmaicić dietę, zaleci odpowiednie pożywienie oraz doradzi preparaty odżywcze

Konsystencje posiłków odpowiednie dla osób z dysfagią:

- produkty rozdrobnione widelcem:

- produkty rozdrobnione na papkę

- prosty zmiksowane o gęstej konsystencji

Oto konsystencje napojów jakie można uzyskać w zależności od stopnia trudności z przełykaniem:

• Syropu (1 miarka preparatu zagęszczającego). Taki napój może być pity przez słomkę lub kubek.
• Kremu/gęstego sosu (2 miarki preparatu zagęszczającego). Nie może być pity przez słomkę ani z kubka.
• Budyniu (3 miarki preparatu zagęszczającego). Musi być nakładany łyżką.

Potrawy jakie mogą sprawiać trudności:

• ananas, szparagi, seler naciowy, fasola, groch, winogrona, agrest, porzeczka, tosty chipsy, krakersy, kruche ciasta, orzechy, toffie, chleb

Są preparaty zagęszczające w formie proszku, przeznaczone dla pacjentów mających trudności z przełykaniem płynów i pokarmów, nie zmieniają smaku, zapachu ani koloru napojów czy potraw. Produkty zagęszczone mogą być chłodzone, mrożone lub ponownie podgrzewane; dostępne są bez recepty. Aby przygotować pokarm z użyciem takiego produktu należy zmiksować pokarm, dodać odpowiednią ilość preparatu (należy używać miarki z oryginalnego opakowania), mieszać energicznie widelcem lub trzepaczką przez około 30 sekund, odstawić na minutę, delikatnie mieszać przez 5 sekund, przełożyć pokarm na talerz i podać choremu.

Zaburzenia połykania mogą prowadzić do:

• Niedożywienia
• Odwodnienia
• Zachłystowego zapalenia płuc (przedostanie się śliny, wydzieliny z nosa, pokarmu do dróg oddechowych poniżej szpary głośni)
• Trudności w podaniu leków

Diagnostyka dysfagii :

• Videofluoroskopia VFSS
• Endoskopowe badanie połykania FEES
• Manometria przełyku

Metody terapii dysfagii:

1. Dostosowanie konsystencji pokarmów
2. Zagęszczanie płynów
3. Sprzęt pomocniczy (np. Kubki z wycięciem na nos, zapobiegają odchylaniu głowy do tyłu podczas picia i zmniejszają ryzyko zachłyśnięcia się)
4. Ustawienie głowy
5. Techniki połykania
6. Ćwiczenia połykania

Zasady bezpiecznego karmienia:

• Utrzymanie właściwej pozycji w czasie i po karmieniu
• Pacjent powinien jeść małe kęsy i pić małymi łykami
• Należy zadbać o niezbyt szybkie tempo jedzenia i picia
• Bodźce zewnętrzne powinny być ograniczone do minimum
• Karmiony nie powinien mówić podczas jedzenia
• Konsystencja pokarmów powinna być jednolita
• Należy wstrzymać karmienie jeżeli u chorego pojawi się kaszel, zmęczenie, senność lub niepokój
• W razie potrzeby posiłki należy rozłożyć na kilka mniejszych porcji w ciągu dnia
• Leki lepiej jest podawać z papką niż z wodą

Autor Ewa  Zeler