PublikacjeDla opiekuna

KIM JEST TERAPEUTA ZAJĘCIOWY I JAKIE MA OBOWIĄZKI?

Terapia zajęciowa jako jedna z form leczenia usprawniającego, której celem jest umożliwienie osobie osiągnięcia zdrowia, dobrostanu i satysfakcji życiowej poprzez uczestnictwo w różnego typu zajęciach, sprawia, że proces rewalidacji staje się atrakcyjniejszy i dzięki temu osoby jej potrzebujące dużo łatwiej podejmują się uczestnictwa. Żeby jednak terapia zajęciowa stała się atrakcyjną formą usprawniania, niezbędny jest kreatywny i aktywny terapeuta zajęciowy. Terapeutami zajęciowymi powinny być osoby, które wykazują pewien schemat osobowościowy, spełniają warunki, jakie spełnić powinien każdy, kto kiedykolwiek chciałby pracować z ludźmi i sprawować nad nimi pieczę.

Ważne w zawodzie terapeuty zajęciowego jest posiadanie szeroko rozwiniętego kodeksu etycznego. Jako terapeuci musimy potrafić skonfrontować swoje postępowanie z nami samymi, wiedzieć czy to, co robimy i w sposób jaki to robimy jest czynione z myślą o naszych podopiecznych, czy z myślą o nas samych. Szczerość wobec siebie i umiejętność samokrytyki pozwoli nam na podniesienie lub utrzymanie wysokiej jakości pracy, rozwoju zawodowego czy zwiększenie prestiżu zawodu w społeczeństwie.

Nie obawiajmy się poddawać się refleksji etycznej, sami pracujmy nad budowaniem etycznych kompetencji, mając na uwadze, że wychodząc z pozycji terapeuty, kiedyś możemy znaleźć się w pozycji przeciwległej. Pamiętajmy o tym, by się dokształcać, szukać rozwiązań i konsultować swoje przemyślenia, zwracajmy uwagę na motywy naszego postępowania i obiektywnie patrzmy na granice swoich możliwości. Jeśli zdołamy wypracować w sobie kodeks etyczny i nauczymy się obiektywnie spoglądać na swoje działania, zwróćmy uwagę, czy spełniamy wymagania osobowościowe jakie w literaturze przypisuje się osobom chcącym pracować w zawodzie terapeuty zajęciowego.

Zatem, kim jest lub kim powinien być terapeuta zajęciowy?

Z punktu widzenia wyżej wspomnianej etyki, terapeuta wykonując swój zawód odpowiada przed sobą, a także przed całym społeczeństwem, ponieważ podejmuje się opieki nad drugim człowiekiem. Musi więc wykazywać pewne zdolności i prezentować sobą określone cechy osobowościowe, mieć świadomość spoczywających na nim obowiązków.

Według COTEC (Comprehensive Occupational Therapy Evaluation Scale) cechy i obowiązki terapeuty zajęciowego można podzielić na:

• Pierwszorzędowe – odnoszą się do samego terapeuty. Terapeuta sam ponosi odpowiedzialność za własny rozwój moralny i zawodowy.
• Drugorzędowe – odnoszą się do relacji terapeuty z drugim człowiekiem. Terapeuta podczas wykonywania swego zawodu ma obowiązek zachowywać się w kontaktach interpersonalnych etycznie, ze świadomością odpowiedzialności, jaką ponosi.
• Trzeciorzędowe – odnoszą się do relacji terapeuty wobec ludzkich zbiorowości i całego społeczeństwa. Terapeuta jako przedstawiciel zawodu zaufania publicznego ma świadomość, że spoczywa na nim szczególna odpowiedzialność w stosunku do grup i do społeczeństwa.

Do wyżej wymienionych norm etycznych i cech terapeuty należy dodać uniwersalne zasady etyczne, które mając charakter aksjomatu (będące prawdą oczywistą) istotne są również w odniesieniu do wielu innych zawodów medycznych.

Zasady, którymi powinien kierować się każdy terapeuta to:

- zasada poszanowania autonomii osoby,

- zasada nieszkodzenia,

- zasada dobroczynności,

- zasada użyteczności,

- zasada integralności,

- prawdomówność,

- dyskrecja,

- słowność.

Jeśli wiemy już jaki powinien być terapeuta zajęciowy, dowiedzmy się jak nim zostać.

Najbardziej popularne jest kształcenie terapeutów w systemie dwuletnim, w szkołach policealnych. W skład zajęć przewidywanych przez program kształcenia wchodzą: psychologia, wychowanie fizyczne, pedagogika, zawodowy język obcy, zajęcia praktyczne, podstawy prawne, informatyka zawodowa oraz praktyka zawodowa. Nauka kończy się państwowym egzaminem sprawdzającym wiedzę teoretyczną oraz umiejętności praktyczne.

Istnieje również możliwość ukończenia studiów wyższych w tym kierunku. Studenci       są kształceni zgodnie ze standardami ustalonymi przez Światową Federację Terapeutów Zajęciowych (WFOT) i Europejską Sieć Terapii Zajęciowej w Szkolnictwie Wyższym (ENOTHE). Absolwenci uzyskują kompetencje niezbędne do prowadzenia procesu terapii zajęciowej zgodnie z założeniami terapii skoncentrowanej na osobie (ang. person centred practice). Program studiów przygotowuje również do pracy w multidyscyplinarnym zespole terapeutycznym. Studia kończą się egzaminem i uzyskaniem tytułu licencjata terapii zajęciowej. Absolwenci są przygotowani do podjęcia studiów drugiego stopnia.

Miejsca zatrudnienia terapeutów zajęciowych:

• sanatoria
• oddziały szpitalne, w tym np.: dziecięcy, rehabilitacyjny
• domy pomocy społecznej
• domy opieki
• rodzinne domy pomocy
• kluby seniora
• warsztaty terapii zajęciowej
• hospicja
• szkoły specjalne
• poradnie rehabilitacyjne
• przedszkola i szkoły integracyjne
• zakłady opiekuńcze
• prywatnie, w miejscu zamieszkania podopiecznego

Terapia zajęciowa to zawód dający wiele możliwości. Zapewne wiele osób zastanawiających się nad podjęciem kształcenia w tym zawodzie, zachodzi w głowę z jakimi obowiązkami wiąże się praca terapeuty zajęciowego. Spróbujmy wymienić kilka z nich.

Pracownicze obowiązki terapeuty zajęciowego:

• nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktu terapeutycznego z pacjentem oraz jego rodziną, a także środowiskiem i zespołem aktywizująco-terapeutycznym
• rozpoznawanie i diagnozowanie potrzeb bio-psycho-społecznych pacjenta
• planowanie grupowego i indywidualnego planu działań terapeutycznych w oparciu o diagnozę, zainteresowania, potrzeby i możliwości pacjenta
• organizowanie w ramach terapii zajęć, których celem jest poprawia stanu fizycznego, psychicznego i społecznego funkcjonowania pacjenta oraz pomoc w jego integracji w środowisku zawodowym
• uczenia pacjenta posługiwania się podstawowym sprzętem rehabilitacyjnym
• dokumentowanie, monitorowanie i ocenianie procesu terapeutycznego
• przestrzeganie tajemnicy lekarskiej w zakresie leczenia pacjenta i jego rodziny
• współpraca z lekarzami odpowiedzialnymi za rehabilitację pacjenta
• wykonywanie wraz z pacjentem zajęć o charakterze terapeutycznym, np. krawieckich
• przestrzeganie przepisów bhp właściwych podejmowanej aktywności w celu zapewnienia pacjentowi możliwie najwyższego bezpieczeństwa.

Każdy terapeuta zajęciowy w ciągu lat pracy podejmuje wiele decyzji, które w znacznym stopniu wpływają na losy osób będących pod jego opieką. Jako osoby pełniące zawód zaufania publicznego, terapeuci zajęciowi ponoszą dużą odpowiedzialność. By radzić sobie z presją odpowiedzialności za jakość życia innych osób, nie wystarczy posiadanie wiedzy i umiejętności zawodowych. Konieczna jest również refleksja etyczna. Podejmując kształcenie w tym zawodzie, musimy mieć świadomość z czym to się wiąże. Obowiązki terapeuty zajęciowego, to nie suche sformułowania w wypunktowanym dokumencie, który dostajemy do podpisania podczas podjęcia pracy. Obowiązki te, wiążą się przede wszystkim z ponoszeniem odpowiedzialności. W procesie kształcenia nie wolno nam ignorować żadnego z jego etapów. Wraz ze wzrostem świadomości społecznej w kwestii przydatności terapii zajęciowej w procesie rehabilitacji będziemy zmuszeni podejmować coraz to trudniejsze wyzwania, a przed nami samymi będziemy zobowiązani im sprostać.

Na podstawie:

- Bac A., Terapia zajęciowa, PZWL, Warszawa 2016

- Sułek M., Swiniarski J., Wiedza o etyce, PWN, Warszawa 2009

- www.praca.fm

- esr.awf.krakow.pl

 Autor: Anita Osowska