PublikacjeDla seniora

Wierząc, że posiadamy już choćby szczątkową wiedzę dotyczącą terapii zajęciowej, powyższy temat zacznę od wyjaśnienia czym jest animacja czasu wolnego. Jak mówi literatura, animacja czasu wolnego, to „intencjonalne kierowanie ludźmi w czasie wolnym poprzez włączanie i bezpośrednio do określonej aktywności. Celem tak rozumianej animacji jest wzbogacenie czasu wolnego wartościami, które dają szansę zaspokojenia potrzeb człowieka”

(T. Wolańska, Rekreacja- encyklopedia zarządzania, AWF, Warszawa 1989). Animacja czasu wolnego to również jeden z działów współczesnej turystyki i hotelarstwa. W tym aspekcie zajmuje się on organizacją czasu wolnego ludzi, przebywających w ośrodkach wczasowych i turystycznych, jak i parkach rozrywki, miejscach zabaw dla dzieci czy świetlicach oraz w punktach opieki nad dziećmi, tak licznie powstających przy rozwijających się korporacjach. Podstawowa funkcja animacji czasu wolnego to zapewnienie rozrywki podczas pobytu w danym miejscu. Zwykle przybiera to postać zaplanowanego programu animacyjnego, w którym znaleźć można zajęcia teatralne, plastyczne i sportowe, muzyczne i specjalne animacje dla dzieci. „Animacja łączy w sobie działania takie jak inicjowanie, zachęcanie, pobudzanie, ożywianie i doradzanie oraz promowanie, instruowanie i organizowanie (P. Litwicka, Metodyka i technika pracy animatora czasu wolnego, Kraków 2014).

Bardzo ważnym czynnikiem udanej animacji jest sama postać animatora. Poprzez swoje cechy osobowościowe wpływa na dynamikę grupy, budzi ich ciekawość, wciąga do gier i zabaw. Animator powinien być osobą energiczną, kreatywną, zorganizowaną i cierpliwą.  Sama jednak animacja czasu wolnego powinna spełniać wszystkie wymogi i oczekiwania osób starszych biorących w niej udział. 

Jakie są funkcje animacji czasu wolnego?

Jeśli mówimy o animacji czasu wolnego w szerszym aspekcie musimy zwrócić szczególną uwagę na funkcje jakie animacja czasu wolnego ma. Okazuje się że podeście do animacji czasu wolnego jest bardzo zbliżone do tego co może prezentować terapia zajęciowa dlatego tak ważne jest przypatrzenie się funkcją jednej i drugiej. 

Poniżej jedenaście funkcji animacji (P. Litwicka, Metodyka i … Kraków 2014):

1. funkcja rozrywkowa – ma na celu umożliwienie miłego spędzenia czasu, poprzez aktywność człowiek zapomina o trudach codzienności, relaksuje się.
2. funkcja rozwojowa – rozszerzenie wiedzy o świecie i kulturze, poznawanie nowych ludzi.
3. funkcja kompensacyjna - wyrównanie wszelkiego rodzaju braków i niedociągnięć takich jak: brak ruchu, brak zabawy, pozycji w grupie itp. Odnosi się to do rozwoju fizycznego, psychoruchowego i psychicznego.
4. funkcja kreacyjna – jest t o realizacja potrzeby tworzenia, często ograniczona przez obowiązki zawodowe, społeczne i rodzinne.
5. funkcja katartyczna (oczyszczająca) – pozwalająca na odreagowanie, ucieczkę od codziennych kłopotów, obniżenie poziomu samokontroli emocjonalnej dzięki aktywnemu uczestnictwu w zajęciach.
6. funkcja integracyjna - daje możliwość poznania nowych ludzi spoza kręgu domowego i zawodowego, zawierania przyjaźni, tworzenia grup zabawowych alternatywnych dla innych środowisk, integrację w środowisku rodzinnym.
7. funkcja adaptacyjna- oferuje pomoc w przystosowaniu się do nowych warunków środowiskowych.
8. funkcja stymulująca – wspomaga i pobudza rozwój fizyczny i psychiczny człowieka.
9. funkcja korektywna – przeciwdziała i niweluje szereg potencjalnych odchyleń, zwłaszcza w rozwoju fizycznym człowieka – duża rola rekreacjo fizycznej.
10. funkcja emancypacyjna – nawiązuje do uwalniania się od szeregu narzuconych człowiekowi niepisanych norm społecznych, nakazów i zakazów.
11. funkcja ekonomiczna – dbanie o kondycję psychofizyczną, pozwala na osiągnięcie lepszych wyników na innych polach działania.

Podsumowując, warto wspomnieć jeszcze o samym czasie wolnym. Jest czas bez obowiązków, przeznaczony na dowolne zajęcia. Za czas wolny uznaje się ten czas, który pozostaje nam po wypełnieniu wszelkich obowiązków, zarówno zawodowych jak i domowych. Czas ten przeznaczony jest na odpoczynek, rozrywkę i rozwój osobisty (Z. Skórzyński, Czas wolny, Lublin 1985).

Jakie są funkcje terapii zajęciowej?

Jeśli wiemy już jakie są funkcje animacji czasu wolnego to teraz czas na przedstawienie funkcji terapii zajęciowej. Terapia zajęciowa różni się nieco od tego co prezentuje animacja ale jej różnice niekiedy zacierają się i trudno jest odłączyć animację czasu wolnego od terapii zajęciowej. Jasna i klarowna różnica między tymi dwoma działami wsparcia osoby starszej w moim przekonaniu nie istnieje.

Zatem za główne funkcje terapii zajęciowej uważamy:

1. usprawnianie – terapia zajęciowa jest jedną z form rehabilitacji i to ona ma duży wpływ na funkcjonowanie w codziennym życiu naszego seniora. W przypadku utraty określonych funkcji psychicznych, społecznych czy fizycznych to przez terapię zajęciową mamy za zadanie doprowadzić do lepszego funkcjonowania osoby starszej.

1. rozwijanie umiejętności szczególnie tych przydatnych w życiu codziennym seniora. Terapia zajęciowa ma funkcję przywracającą seniora do społeczeństwa. Poprzez swoje działanie ma doprowadzić do tego że nasz senior będzie samodzielny i zaradny każdego dnia.  
2. Wzmocnienie lub też stworzenie u uczestnika terapii poczucia własnej wartości. Dzięki terapii zajęciowej osoba starsza będzie czuła się doceniona i dowartościowana. To dzięki terapii może nie tylko wzmocnić swoje poczucie wartości poprzez wykonywane zajęcia terapeutyczne ale też może zbudować poczucie wartości od podstaw. Kiedy senior widzi efekty swojej pracy może to bardzo pozytywnie wpłynąć na jego samoocenę.
3. Rozszerzenie zainteresowań to kolejna z funkcji terapii zajęciowej. Terapia sama w sobie może spowodować rozwój czy też odkrycie talentów jakie były w osobie starszej poprzez wiele lat zakopane. To dzięki terapeucie i terapii zajęciowej senior może odkryć swoje zainteresowania i pasje.
4. Aktywizacja poprzez terapię zajęciową to kolejna z funkcji samej terapii. Zniwelowanie nudy, wypełnienie czasu, walczenie z poczuciem bezczynności i nic nie robienia. Terapeuta zajęciowy zachęca, zaprasza, motywuje by aktywizować, pobudzać do działania każdego.
5. Poprzez terapię zajęciową możemy przygotować do życia w środowisku społecznym. Możemy tego dokonać poprzez naukę takich umiejętności jak planowanie czy komunikacja.

Za co odpowiada terapeuta zajęciowy?

Wróćmy zatem do terapii zajęciowej. Jak już wcześniej pisałam w artykule „Rzeczy, które musisz wiedzieć o terapii zajęciowej z seniorami” Terapia zajęciowa polega na wspieraniu zdrowia i dobrostanu podopiecznych poprzez aktywność, wykonywanie „pracy”, czyli zajęcia. Podstawowym jej celem jest umożliwienie ludziom prowadzenia aktywności typowych dla życia codziennego (na podstawie: www.wfot.org). 

Terapeuta w swojej pracy odpowiada za:

• nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktu terapeutycznego z pacjentem oraz jego rodziną, a także środowiskiem i zespołem aktywizująco-terapeutycznym
• rozpoznawanie i diagnozowanie potrzeb bio-psycho-społecznych pacjenta
• planowanie grupowego i indywidualnego planu działań terapeutycznych w oparciu o diagnozę, zainteresowania, potrzeby i możliwości pacjenta
• organizowanie w ramach terapii zajęć, których celem jest poprawa stanu fizycznego, psychicznego i społecznego funkcjonowania pacjenta oraz pomoc w jego integracji w środowisku zawodowym
• uczenia pacjenta posługiwania się podstawowym sprzętem rehabilitacyjnym
• dokumentowanie, monitorowanie i ocenianie procesu terapeutycznego
• przestrzeganie tajemnicy lekarskiej w zakresie leczenia pacjenta i jego rodziny.
• współpraca z lekarzami odpowiedzialnymi za rehabilitację pacjenta
• wykonywanie wraz z pacjentem zajęć o charakterze terapeutycznym, np. krawieckich
• przestrzeganie przepisów bhp właściwych podejmowanej aktywności w celu zapewnienia pacjentowi możliwie najwyższego bezpieczeństwa.

Jakie są różnice między terapią zajęciową a animacją czasu wolnego?

Mimo wielu wspólnych aspektów tych dwóch form aktywizacji możemy wyodrębnić kilka zasadniczych różnic. Jedną z najważniejszych jest to, że terapia zajęciowa skierowana jest do innego rodzaju klienta. Tym klientem jest zwykle pacjent, podopieczny. Terapii poddany jest ze względu na trudności jakie napotyka w codziennym funkcjonowaniu, problemy biopsychospołęczne. Czyli wynikające ze stanu zdrowia, biologicznego oraz psychicznego i zdolności życia w społeczeństwie. Klientami animacji wolnego czasu są zwykle osoby „zdrowe” korzystające z tej formy aktywności podczas wypoczynku na urlopie, wakacjach lub chcące wspierać własny rozwój, albo w przypadku rodziców zapisujących dzieci na zajęcia z animatorem, rozwój swoich dzieci. Różnica uwidacznia się również w celu, jaki wyłania się podczas stosowania tych form aktywności. Animacja ma zwykle na celu zapewnienie rozrywki, stworzenie sytuacji, w której obecne na niej osoby zrelaksują się, odpoczną od codzienności i zbudują w sobie pozytywne wspomnienia. Natomiast terapia zajęciowa jak wspomniałam powyżej, ma na celu umożliwienie wykonywania czynności typowych dla dnia codziennego. Jest jedną z form rehabilitacji. Odkrywa niedobory w funkcjonowaniu i dąży do ich uzupełnienia, do osiągnięcia możliwie najlepszego stanu zdrowia i sprawności. Oczywiście w terapii stosuje się elementy animacji, a w animacji pojawiają się elementy terapii zajęciowej, ale podczas planowania zajęć obiera się odmienne cele. To co łączy te dwie aktywności, to predyspozycje osobowe terapeuty i animatora. Osoby wykonujące te zawody powinny być, jak wspomniałam na początku artykułu, kreatywne, empatyczne i cierpliwe.

            Jeśli osoba pracująca w zawodzie terapeuty zajęciowego, czy animatora, pozna „tajniki” pracy w obu tych zawodach i połączy w jedno wiedzę, którą oferują mu te dwie dziedziny, może okazać się mistrzem w swoim fachu. Zatem rozumiejąc różnice i dostrzegając podobieństwa, uczmy się i korzystajmy z wiedzy budując siebie jako dobrą markę.

Autor: Anita Osowska i Małgorzata Kospin