PublikacjeDla seniora

Nie raz zadajemy sobie pytanie: Czym jest tak naprawdę terapia zajęciowa? Odpowiedz na nie patrząc z perspektywy teorii wydaje się być prosta jednak z perspektywy praktyki może już płatać nie lada trudność dokładne zdefiniowanie terapii zajęciowej wśród osób starszych.

Terapia zajęciowa jest formą rehabilitacji. Jest to rehabilitacja ruchowa, intelektualna, artystyczna, samoobsługowa i społeczna. Terapia zajęciowa daje osobie starszej, chorej, niesprawnej intelektualnie czy fizycznie możliwość powrócenia do samodzielnego funkcjonowania. Terapia stwarza przestrzeń do rozwoju ale też do nie cofania się. Parafrazując znane zdanie „ Ten kto nie poddaje się terapii zajęciowej ten się cofa”.

Pod okiem specjalisty jakim jest terapeuta zajęciowy, osoba niepełnosprawna fizycznie, intelektualnie lub starsza ćwiczy czynności dnia codziennego wykonując różnego rodzaju zadania jakie stawia przed nim terapeuta. Tak jak na przykład kolorowanie Kolorowanki poprawia zdolności grafomotoryczne które to przyczyniają się do tego że potrafimy radzić sobie z ubieraniem czy zapinaniem guzików. Zajęcia z terapii zajęciowej mają nas też przywrócić społeczeństwu dlatego zabawy, gry, zajęcia integracyjne jakie mają nam pomóc w byciu z drugim człowiekiem. Trzecia grupa działań terapeutycznych zmierza do usamodzielnienia się uczestnika terapii. Mogą nam w tym pomóc chociażby ćwiczenia Pamięciowe, które mają za cel wspomagać nasze codzienne funkcjonowanie.

Terapia zajęciowa to rodzaj fizycznej, psychicznej i społecznej rehabilitacji pacjenta, polegającej na angażowaniu go w różne aktywności z dziedziny zajęć psychoruchowych. Oznacza to, że podczas zajęć podejmowane są ćwiczenia, zadania, gry, które działają zarówno na sprawność fizyczną pacjenta, jak i jego samopoczucie, rozrywkę,  rozwój intelektualny, rozwój społeczny i pobudzanie samoświadomości.

Terapia zajęciowa to sposób na integrację klienta pomocy z otoczeniem, prowadzony często w ośrodkach i centrach rehabilitacyjnych, domach opieki, szpitalach, warsztatach terapii zajęciowej czy zakładach opiekuńczo leczniczych dla osób starszych. Rodzaj terapii dobierany jest dla pacjenta zgodnie z jego możliwościami, oczekiwaniami, chęciami i potrzebami.

Rodzaje terapii zajęciowej

Wyróżniamy kilka rodzajów terapii zajęciowej, zależnie od jej przebiegu, formy i materiałów do niej potrzebnych.

Arteterapia jest terapią poprzez sztukę i polega na aktywizujących pacjenta zajęciach artystycznych. W ramach arteterapii pacjenci mogą malować, rzeźbić, wyklejać, kolorować czy tworzyć nowe dzieła za pomocą różnego rodzaju dostępnych materiałów. Dzieła są omawiane i analizowane z pomocą terapeuty, który pomaga pacjentowi w ten sposób zrozumieć jego myśli, emocje, zachowania, działanie oraz poczuć sens tworzenia i dzielenia się z innymi swoją wyobraźnią i przemyśleniami. Dzięki arteterapii pacjenci rozwijają się, otwierają na dialog i kontakt z innymi oraz odczuwają satysfakcję z tworzenia czegoś samodzielnie. Dzięki arteterapii pacjenci mogą poczuć się częścią społeczeństwa i przelać niejako na papier swoje marzenia, myśli i działania.

W ramach arteterapii mogą być prowadzone również zajęcia teatralne (dramatoterapia), choreoterapia, czyli terapia tańcem oraz biblioterapia. Biblioterapia to terapia oparta na podstawie specjalnie wyselekcjonowanych materiałów dydaktycznych w formie terapeutycznych bajek i opowieści, rozwijających wyobraźnię i współodczuwanie. Biblioterapia to także możliwość przeniesienia się w inny bardziej czasem zrozumiały świat w którym postacie nie są naszymi wrogami ale sprzymierzeńcami i przyjacielami. Dzięki biblioterapii pacjent może na chwilę zanurzyć się w innym świecie który często lepiej rozumie.

Ergoterapia to terapia poprzez pracę umożliwia pacjentom wykonywanie pracy manualnej, na przykład garncarstwa, stolarstwa, wikliniarstwa lub krawiectwa. Ergoterapia poprzez swoją użyteczność daje pacjentowi poczucie sensu i spełnienia. Pacjent może też poczuć się potrzebny i doceniony dzięki pracy którą wykonuje. Dzięki ergoterapii pacjent może rozwijać swoje kompetencje sprawnościowe, manualne, ale też lepiej i sprawniej zarządzać swoim czasem i systematyzować to co należy do jego obowiązków. Tworzone na ergoterapii przedmioty często są nawet sprzedawane. Warsztaty ergoterapii pozwalają rozwinąć zdolności manualne, motorykę i poprawić samoocenę pacjenta. Ergoterapia może odkryć potencjał  do wykonywania danego rodzaju pracy i w niektórych przypadkach dać szansę na realne zatrudnienie i usamodzielnienie się.

Kolejny rodzaj terapii zajęciowej to estetoterapia, umożliwia kontakt pacjenta z otoczeniem, uaktywniając go poprzez bodźce wzrokowe i estetyczne związane z kontaktem z naturą. Estetoterapia ma na celu przybliżyć pacjenta do dostrzegania piękna jakie możemy znaleźć w naturze. Często estetoterapia połączona jest z kinezyterapią, czyli terapią ruchem, za pomocą ćwiczeń fizycznych oraz socjoterapią, opartą na zajęciach w grupie, rozwijającym umiejętności komunikacyjne (interpersonalne) pacjenta. Świetnym połączeniem tych metod terapii zajęciowej będzie gimnastyka w grupie na świeżym powietrzu, spacery , wycieczki, wspólne spędzanie czasu w parku czy w lasie. Estetoterapia polega również na obcowaniu z pięknem nie tylko poprzez naturę ale także poprzez szeroko pojmowaną sztukę, na przykład dzięki wizytom pacjentów w muzeach i galeriach. Nie zapominajmy także o każdych zajęciach terapeutycznych w których możemy i powinniśmy zwracać uwagę na piękno naszych działań. Tak więc każde zajęcia terapeutyczne mają za zadanie przybliżyć nas do estetyki i ukazywać nam piękno stworzonego świata.

W ramach terapii zajęciowej organizowane są również zajęcia relaksacyjne polegające na medytacji, aromaterapii lub masażach, obniżające napięcie nerwowe pacjentów i zmniejszające stany lękowe. Zajęcia relaksacyjne mają doprowadzić do obniżenia stresu, obniżenia napięcia jakie znajduje się w każdej osobie która ma problemy w codziennym funkcjonowaniu. Dzięki tym zajęciom pacjent będzie mógł nawiązać lepszy kontakt z samym sobą a dzięki terapeucie będzie mógł dostrzec swoje pozytywne cechy.

Do głównych rodzajów terapii zajęciowej możemy zaliczyć:

• ergoterapia – czyli terapia poprzez pracę;
• arteterapia – terapia poprzez sztukę – do której możemy zaliczyć: muzykę, książki, teatr, taniec;
• estetoterapia – czyli terapia poprzez kontakt z zachwycającym otoczeniem i przedmiotami;
• kinezyterapia – terapia poprzez ruch;
• socjoterapia – terapia poprzez gry i zabawy w gronie innych uczestników terapii;
• zajęcia relaksacyjne – czyli terapia wykorzystująca techniki relaksacyjne takie jak muzykę, rozmowę, masaż, aromaterapię.

Korzyści jakie daje terapia zajęciowa

Dobrze prowadzona, i co najważniejsze regularna terapia zajęciowa pozwala na rozwój, pobudzenie, zainteresowanie, ożywienie osoby starszej, zwiększenie jego samodzielności w czynnościach wykonywanych w życiu codziennym – samodzielnym myciu i ubieraniu się, przygotowywaniu posiłków itp.. Terapia zajęciowa pozwala pacjentowi odkryć umiejętności i predyspozycje do pracy. Pozwala mu także na dostrzeżenie jego mocnych stron i pokazanie możliwości rozwoju. Terapia zajęciowa redukuje stres i znacznie zmniejsza napięcie nerwowe.  Aktywności wykonywane w różnych formach terapii zajęciowej poprawiają samopoczucie pacjentów oraz ich zdolności interpersonalne, czyli umiejętność komunikowania się ze światem czy drugim człowiekiem. Dają możliwość do nawiązania rozmów, współpracy i nowych przyjaźni.

Autor: Małgorzata Kospin